Халық банкі соңғы үш жылда мемлекеттік бюджетке елеулі үлес қосып, 341 млрд теңге төледі.
Қазақстанның жетекші қаржы институты және жүйе құраушы банк Халық Банкі Ұлттық банктің соңғы есептерімен расталған елеулі қаржылық өсім мен стратегиялық тұрақтылықты көрсетеді. 2024 жылдың бірінші тоқсанында банк таза пайданың 3,75% — ға ұлғайғанын көрсетіп, 161,7 млрд теңгеге жетті, бұл Халық банкінің қазақстандық топ-5 банк арасында көшбасшылық позицияны ұстап тұруға мүмкіндік берді, деп хабарлайды inbusiness.kz.
Бір қызығы, Халық Банкі жоғары қаржылық нәтижелер көрсетіп қана қоймай, 2015 жылы Қазкомға бөлінген мемлекеттік көмекті мерзімінен бұрын қайтару сияқты маңызды корпоративтік қадамдарды жүзеге асырды. 250 млрд теңгеге тең толық көлемде қайтару белгіленген мерзімнен 13 жыл бұрын орындалды, дегенмен бұл 184 млрд теңге мөлшерінде тікелей шығынға әкеп соқтырғанын атап өткен жөн.
Сондай-ақ, Халық Банкі соңғы үш жылда 341 млрд теңге төлеп, мемлекеттік бюджетке қомақты үлес қосқанын да тілге тиек етеміз. Бұл оның коммерциялық құрылым ретінде ғана емес, сонымен бірге елдің экономикалық дамуындағы маңызды қатысушы ретіндегі рөлін көрсетеді.
Moody’s (Baa2), Fitch (BBB) және S&P (BB+) сияқты халықаралық агенттіктердің жоғары несиелік рейтингтерін растау банктің халықаралық аренадағы сенімділігі мен тұрақтылығын көрсетеді. Айта кетсек, халық банкі Қазақстан экономикасының нақты секторын кредиттеудің 59% -. бақылайды, бұл елдің қаржы индустриясындағы негізгі банк.
Банктің акционерлік құрамы да оның кең тартымдылығының көрсеткіші болып табылады: «Алмэкс» ірі инвесторынан басқа, акционерлердің қатарына Қазақстаннан 52 мыңнан астам инвесторлар және Банктің 30% — дан астам акцияларын иеленетін 100-ден астам халықаралық инвестициялық қорлар кіреді. Бұл жергілікті және халықаралық инвесторлардың Халық банкінің тұрақтылығы мен болашағына деген сенімін көрсетеді.
Алайда, сыншылардың назарында Банктің корпоративтік басқаруының тағы бір аспектісі және оны қоғамда жеке институт ретінде қабылдау бар. Олар пайданы бөлу және дивидендтер төлеу туралы талқыға түсуде. Бұл жерде айта кету керек, Халық банкі 2023 жылдың қорытындысы бойынша 693 млрд теңге (шамамен 1,5 млрд доллар) таза пайданы көрсетті. Бекітілген стратегияға сәйкес, дивидендтер төлеуге осы соманың 40% — ы жұмсалады, бұл 277 млрд теңгені (шамамен 620 млн доллар) құрайды. Осы сомадан «АЛМЭКС «Холдингтік тобы» АҚ-ның 100% иелері болып табылатын Құлыбаевтар 192,8 млрд теңге (430 млн доллар) алады. Қалған 190 млн доллар банктің басқа акционерлеріне, соның ішінде қазақстандық және шетелдік инвесторларға таратылатын болады. Таза пайданың қалған 60%-ы немесе 880 миллион доллар экономиканы меншікті капитал арқылы одан әрі өсіру және қаржыландыру үшін банктің иелігінде қалады.
Бүгінде қазақстандық кәсіпкер Тимур Құлыбаевты «АЛМЭКС» Холдингтік тобы» АҚ пайдасына төленетін Халық банкінің дивидендтеріне байланысты айыптаулар орын алуда. Дивидендтердің қалай бөлінетінін егжей-тегжейлі тоқталайық:
* Кез-келген бизнестің мақсаты, мейлі ол үлкен, орта немесе кіші болсын, пайда табу және бөлу болып табылады. Мұны нарықтың барлық қатысушылары, соның ішінде депозит ұстаушылар түсінеді, олар өз ақшаларын банкке не үшін салатынын нақты біледі. Құлыбаевтар отбасы «Қазақстан Халық Банкі» АҚ акцияларының 69,6% иелік ете отырып, Лондон қор биржасында (LSE) акцияларды сатып алғандарды қоса алғанда, басқа инвесторлармен және акционерлермен тең дәрежеде дивидендтер алады. Бизнесті дивидендтер төледі деп айыптау керек пе, әсіресе компания ашық түрде болса. Бұл риторикалық болып көрінеді. Дивидендтер инвесторлар табысының заңды бөлігі болып табылады және Халық банктің қазақстандық акционерлері өз пайыздарын алуға қарсы емес шығар.
* Дивидендтер — бұл компанияның кірісінің бір бөлігін инвесторларға қайтарудың негізгі тәсілдерінің бірі және инвесторларды, соның ішінде шағын акционерлерді тарту мен ұстап қалудың маңызды элементі.
* «Қазақстан Халық Банкі» АҚ сияқты компаниялар ақпаратты ашуға және басқаруға қатысты қатаң реттеуші талаптарға бағынады, оған дивидендтерді бөлу ережелері де кіреді.
Дивидендтер төлейтін компанияларды сынау көбінесе төлем фактісіне емес, олар жүзеге асырылатын шарттарға негізделеді. Мысалы, егер компания дивидендтер төлеу үшін Даму инвестицияларын немесе әлеуметтік бағдарламалар шығындарын азайтса, сын-ескертпелер туындауы мүмкін. Алайда, халық банкі өзінің қаржылық көрсеткіштеріне сүйене отырып, табысты дамып келеді және дивидендтер үшін стратегиялық бағыттарды құрбан етпейді. Бұдан басқа, банктің ірі акционері болып табылатын «Алмэкс» компаниясы пайданың едәуір бөлігін қайырымдылыққа жұмсайды — жалпы сомасы 85 млрд теңге. Бұл оның әлеуметтік жауапкершілікке маңызбен қарайтынын көрсетеді.
Халық дивидендтерін төлеу банктің қаржылық денсаулығы мен сенімділігін көрсетіп қана қоймай, қазақстандық экономиканың тұрақтылығы мен өсуі туралы маңызды белгі береді. Бұл Қазақстанды Орталық Азияның қаржы секторында көшбасшы ретінде көрсетеді, бұл халықаралық инвесторларды тарту және ұстап қалу үшін өте маңызды.
Екінші жағынан, дивидендтік төлемдердің болмауы банк акцияларының баға белгілеулеріне теріс әсер етуі мүмкін, бұл өз кезегінде инвесторлардың Халық Банкіне ғана емес, сонымен қатар халықаралық қор биржаларында листингті жүзеге асыратын барлық қазақстандық компанияларға деген сеніміне нұқсан келтіруі мүмкін. Мұндай жағдай қарапайым азаматтарды инвестициялық процестерге тартуды ынталандыруға және халықтың қаржылық сауаттылығын нығайтуға арналған Халықтық IPO жобасына елеулі соққы болуы мүмкін.
Банктің 1,5 млрд доллар көлеміндегі барлық таза пайдасы мемлекеттік бюджетке жіберілетін гипотетикалық жағдайды қарастырайық. 2023 жылы бюджет тапшылығы 8,3 миллиард долларды құрап, Ұлттық қордан 11,6 миллиард долларға жуық ақша алу жағдайында мұндай шаралар елдің жалпы қаржылық жағдайына айтарлықтай әсер етуі екіталай. Сонымен қатар, егер Халық Банкі мемлекетке айналса, оның тиімділігін сақтау туралы сұрақтар туындайды. Мемлекеттік басқару проблемалық кредиттердің ең төменгі деңгейімен ерекшеленетін жеке халық сияқты операциялық тиімділіктің жоғары деңгейіне кепілдік бермейді.
Дереккөз: Inbusiness.kz